Ιογενής Μηνιγγίτιδα

Τι είναι η ιογενής μηνιγγίτιδα;

Η μηνιγγίτιδα είναι η φλεγμονή των μηνίγγων, των προστατευτικών μεμβρανών που καλύπτουν τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Μπορεί να προκληθεί από διάφορα αίτια, όπως μικρόβια (βακτήρια, ιοί, μύκητες), αυτοάνοσα νοσήματα, φάρμακα ή ακόμη και νεοπλασίες. Στο παρελθόν τα βακτήρια ήταν το πιο συχνό αίτιο μηνιγγίτιδας.

Πλέον, σε χώρες που έχουμε υψηλά ποσοστά εμβολιακής κάλυψης για τα συνήθη βακτήρια Haemophilus Influenza, Str. Pneumonniae, Neisseria meningitis, η ιογενής μηνιγγίτιδα έχει ξεπεράσει σε συχνότητα τη βακτηριακή. Άσηπτη χαρακτηρίζεται η μηνιγγίτιδα στην οποία δεν ανευρίσκεται βακτήριο στις καλλιέργειες του εγκεφαλονωτιαίου υγρού. Το πιο συχνό αίτιο άσηπτης μηνιγγίτιδας είναι οι ιοί.

Πώς μπαίνει ο ιός στο ΚΝΣ;

Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, οι ιοί εισέρχονται στον οργανισμό μέσω της αναπνευστικής ή της στοματοπρωκτικής οδού, προκαλώντας έτσι την πρωτογενή λοίμωξη. Στη συνέχεια, οι ιοί μέσω διαφόρων οδών, όπως τα λεμφοειδή όργανα, τα χοριοειδή πλέγματα των κοιλιών του εγκεφάλου και τα αισθητικά περιφερικά νεύρα, φτάνουν στις μήνιγγες και τις προσβάλλουν.  Με αυτόν τον τρόπο, οι ιοί εισέρχονται στο κεντρικό νευρικό σύστημα προκαλώντας μηνιγγίτιδα (φλεγμονή των μηνίγγων) ή και εγκεφαλίτιδα (φλεγμονή στο εγκεφαλικό παρέγχυμα).

Επιδημιολογία

Η ιογενής μηνιγγίτιδα μπορεί να εμφανιστεί οποιαδήποτε εποχή του χρόνου, αλλά είναι πιο συχνή το καλοκαίρι και το φθινόπωρο. Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης είναι η ύπαρξη ανοσοκαταστολής, η λοίμωξη με HIV, τα ταξίδια σε χώρες που ευδοκιμούν σχετικοί ιοί, καθώς και η μικρή ηλικία με πιο επιρρεπή τα παιδιά κάτω των πέντε ετών. 

Οι συχνότεροι ιοί που προκαλούν ιογενή μηνιγγίτιδα, είναι οι εντεροϊοί (Coxsackie, Echovirus) , ο ιός του απλού έρπητα τύπου 2 (HSV-2), ο ιός της ανεμοβλογιάς (VZV), ο ιός της παρωτίτιδας και ο ιός του Δυτικού Νείλου κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Άλλοι λιγότερο συχνοί ιοί, είναι ο CMV, ο EBV, ο HHV6, ο LCMV και ο ιός της γρίπης. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι στο 70% των περιπτώσεων δεν ανιχνεύεται το υπεύθυνο παθογόνο.

Συμπτώματα

Παρότι το αίτιο μπορεί να διαφέρει, τα συμπτώματα της ιογενούς μηνιγγίτιδας είναι συνήθως κοινά. Επειδή οι ιοί μπορούν να προσβάλουν πολλά συστήματα, η νόσος συχνά ξεκινά με γενικά συμπτώματα όπως πυρετό, αδυναμία, ναυτία, εμέτους, κοιλιακό άλγος ή δερματικά εξανθήματα. Η φλεγμονή των μηνίγγων προκαλεί πιο ειδικές εκδηλώσεις, όπως κεφαλαλγία, πόνο και δυσκαμψία στον αυχένα και φωτοευαισθησία, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστούν επιληπτικές κρίσεις ή και υδροκέφαλος.

Τα παιδιά κάτω των δύο ετών, συνήθως παρουσιάζουν μη ειδικά συμπτώματα όπως πυρετό, κακουχία, ληθαργικότητα, ευερεθιστότητα χωρίς σημεία φλεγμονής μηνίγγων. Αν η λοίμωξη επηρεάσει τις νοητικές λειτουργίες και το επίπεδο συνείδησης του ασθενούς, τότε χρησιμοποιείται ο όρος μηνιγγοεγκεφαλίτιδα. Επιπλέον, εστιακά νευρολογικά συμπτώματα μπορεί να προκύψουν από επιπλοκές της μηνιγγίτιδας, όπως αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο λόγω φλεγμονής των τοιχωμάτων των αγγείων ή βλάβη σε κρανιακά νεύρα.

Διάγνωση

Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση είναι υψίστης σημασίας. Αρχικά λαμβάνεται το ιστορικό του ασθενούς και πραγματοποιείται κλινική εξέταση για παρουσία σημείων μηνιγγικού ερεθισμού, όπως η δυσκολία κάμψης της κεφαλής στο κάθετο επίπεδο ή τα σημεία Kernig (πόνος στον αυχένα κατά την έκταση της κνήμης) και Brudzinski (ανύψωση γονάτων και μηρών κατά την κάμψη του αυχένα).

Αν υπάρχει υποψία της νόσου, γίνεται εργαστηριακός έλεγχος για ανεύρεση δεικτών συστηματικής φλεγμονής ( υψηλός αριθμός λευκοκυττάρων αίματος ή υψηλή τιμή CRP) και έλεγχος με Αξονική τομογραφία εγκεφάλου για αποκλεισμό παρεγχυματικών αλλοιώσεων. Η μοναδική εξέταση όμως που επιβεβαιώνει τη διάγνωση είναι η οσφυονωτιαία παρακέντηση. Η διενέργεια της είναι μεγάλης σημασίας όχι μόνο για τη διάγνωση της ιογενούς μηνιγγίτιδας αλλά και για τον αποκλεισμό της πιο σοβαρής βακτηριακής μηνιγγίτιδας. Με αυτήν συλλέγεται εγκεφαλονωτιαίο υγρό, το οποίο εξετάζεται ως προς τον αριθμό των λευκοκυττάρων, τη γλυκόζη και την πρωτεΐνη.

Στην ιογενή μηνιγγίτιδα τα λευκοκύτταρα είναι αυξημένα (συνήθως 10–500, με επικράτηση των λεμφοκυττάρων), ενώ η γλυκόζη και η πρωτεΐνη παραμένουν συνήθως εντός φυσιολογικών ορίων με μια μικρή αύξηση της πρωτεϊνης. Για τον εντοπισμό του υπεύθυνου ιού, η εξέταση εκλογής είναι η PCR, που ανιχνεύει μικρά τμήματα του γενετικού υλικού του ιού στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό.

Θεραπεία

Η πλειοψηφία των ιών που προκαλούν ιογενή μηνιγγίτιδα χρήζουν μόνο υποστηρικτική θεραπεία με αντιπυρετικά, αντιεμετικά και επαρκή ενυδάτωση. Οι ασθενείς πρέπει να εισάγονται στο νοσοκομείο για παρακολούθηση  για πιθανές νευρολογικές και συστηματικές επιπλοκές. Σε λοιμώξεις που οφείλονται σε HSV-2 ή VZV, χορηγείται ειδική αντιϊκή θεραπεία με ενδοφλέβια ακυκλοβίρη για 10 έως 14 ημέρες.

Πρόγνωση

Η πρόγνωση της ιογενούς μηνιγγίτιδας είναι γενικά πολύ καλή, με την πλειοψηφία των ασθενών να αναρρώνει πλήρως μέσα σε επτά έως δέκα ημέρες. Εξαίρεση αποτελούν τα νεογνά και οι ανοσοκατεσταλμένοι ασθενείς , όπου η νόσος έχει βαρύτερη πορεία, καθώς και οι περιπτώσεις που εξελίσσονται σε μηνιγγοεγκεφαλίτιδα.