Η επιληψία είναι μια νευρολογική διαταραχή που απασχολεί εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως και παρόλα αυτά συνοδεύεται από πολλούς μύθους και παρανοήσεις. Αφορά ανθρώπους όλων των ηλικιών και των δύο φύλων, κάθε κοινωνικοοικονομικού περιβάλλοντος.
Ορισμοί
Κάτω από την ομπρέλα του όρου επιληψία συμπεριλαμβάνονται πολλές αιτιολογικές και κλινικές περιπτώσεις επιληπτικών κρίσεων με διαφορετική θεραπευτική αντιμετώπιση και πρόγνωση, γεγονός που συμβάλλει στη δυσκολία της κατανόησης της νόσου αυτής. Κατανοώντας καλύτερα τους όρους που χρησιμοποιούμε να αναφέρουμε ότι η επιληπτική κρίση οφείλεται σε μια αιφνίδια παθολογική υπερσύγχρονη εκφόρτιση των εγκεφαλικών νευρώνων. Η επιληψία αναφέρεται στη κατάσταση στην οποία ένας άνθρωπος παρουσιάζει υποτροπιάζουσες επιληπτικές κρίσεις που οφείλονται σε μια χρόνια υποκείμενη παθολογική διαταραχή. Είναι σημαντικό να γίνει ο διαχωρισμός αυτός καθώς ένας άνθρωπος είναι πιθανό και όχι σπάνιο να παρουσιάσει μια ή και περισσότερες επιληπτικές κρίσεις που οφείλονται σε ένα αίτιο που μπορεί να διορθωθεί και προληφθεί οπότε και δεν θεωρείται αναγκαία ότι πάσχει από επιληψία. Η επιληπτική κρίση λοιπόν είναι η κλινική εκδήλωση μιας πλειάδας διαταραχών που αφορούν ή επηρεάζουν κρίσιμα τη λειτουργία του εγκεφάλου, ενώ η επιληψία είναι η συνθήκη στην οποία ένας άνθρωπος έχει αυξημένη πιθανότητα να παρουσιάσει επιληπτική κρίση που δεν οφείλεται σε αναστρέψιμο παροδικό αίτιο.
Αιτιολογία
Οι επιληπτικές κρίσεις δεν έχουν κοινή αιτία και αποδίδονται είτε σε δομική βλάβη του εγκεφάλου είτε σε μεταβολική απορρύθμιση του οργανισμού που επηρεάζει κρίσιμα τη λειτουργία του εγκεφάλου, ενώ στις περιπτώσεις που δεν μπορεί να ανευρεθεί συγκεκριμένο αίτιο θεωρούνται ιδιοπαθείς. Σε νεαρές ηλικίες οφείλονται συχνότερα στην ύπαρξη δυσπλασίας, τραυματισμού ή λοίμωξης κεντρικού νευρικού συστήματος, ενώ σε μεγαλύτερες ηλικίες σε αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, όγκο, εγκεφαλική ατροφία σε πλαίσιο ανοϊκής συνδρομής και μεταβολική απορρύθμιση. Φάρμακα, τοξικές ουσίες και κατάχρηση ή απόσυρση από το αλκοόλ μπορεί να προκαλέσουν επιληπτική κρίση σε άτομα κάθε ηλικίας.
Ακόμα, ιδιαίτερη και σπάνια κατηγορία αποτελούν τα γενετικά σύνδρομα που εκδηλώνονται από τη παιδική ηλικία.
Κλινικές Εκδηλώσεις
Η κλινική εκδήλωση μιας επιληπτικής κρίσης έχει ένα ευρύ φάσμα, από μια εικόνα εξαιρετικά «θορυβώδη» και εντυπωσιακή έως πολύ αμβληχρή και δύσκολα αντιληπτή αλλαγή στο συναίσθημα ή τη συμπεριφορά ενός ατόμου και έχει σχέση με τη περιοχή του εγκεφάλου από την οποία ξεκινά και επεκτείνεται η παθολογική εκφόρτιση των νευρώνων. Με εξαίρεση ορισμένα επιληπτικά σύνδρομα παιδιών τα οποία παρουσιάζουν κλινικές επιληπτικές κρίσεις διαφορετικών τύπων, κάθε άνθρωπος με επιληψία εμφανίζει ένα χαρακτηριστικό και σταθερό στερεότυπο για τον ίδιο πρότυπο κρίσης.
Σε κάποιες περιπτώσεις η επιληπτική δραστηριότητα μπορεί να αφορά αιφνίδια εμφάνιση οπτικών φαινομένων με σύνθετα σχήματα και ζωηρά φώτα, οσφρητικών φαινομένων με συνηθέστερα χαρακτηριστική δυσάρεστη οσμή, αιφνίδια αναιτιολόγητη αλλαγή συναισθήματος με φόβο, χαρά ή και γέλιο είτε αίσθημα αιμωδίας ή δυσαισθησίας σε μια περιοχή του σώματος. Τα φαινόμενα αυτά αποτελούν και αναγνωρίζονται πλέον ως μια αληθής επιληπτική κρίση, ενώ παλαιότερα θεωρούνταν αύρα, ενός φαινομένου δηλαδή που προηγείται και προμηνύει την εκδήλωση μιας επιληπτικής κρίσης. Περισσότερο αντιληπτή είναι η εκδήλωση κινητικών φαινομένων με αιφνίδια τονική σύσπαση ενός άκρου ή του
ημίσεως του σώματος που διαρκεί αρκετή ώρα είτε ακολουθείται από ρυθμική εναλλαγή τονικής και κλονικής σύσπασης της περιοχής. Όταν η επιληπτική δραστηριότητα περιορίζεται σε αυτά τα φαινόμενα τότε θεωρείται ότι οφείλεται σε παθολογική εκφόρτιση μιας περιορισμένης περιοχής του εγκεφάλου και η επιληπτική κρίση ονομάζεται απλή εστιακή. Σε άλλες περιπτώσεις τα φαινόμενα αυτά συνοδεύονται από διαταραχή του επιπέδου επικοινωνίας του ατόμου με παύση της συμπεριφοράς οπότε και η επιληπτική κρίσης ονομάζεται εστιακή με διαταραχή της συνείδησης. Περισσότερο θορυβώδεις και αυτές που στη κοινή γνώση αναγνωρίζονται ως επιληπτικές κρίσεις είναι οι γενικευμένοι τονικοκλονικοί σπασμοί. Στις περιπτώσεις αυτές η παθολογική ενεργοποίηση των νευρώνων επεκτείνεται σε όλο τον εγκέφαλο. Η εκδήλωσή τους μπορεί να ξεκινά όπως μια απλή εστιακή κρίση στη συνέχεια όμως διαταράσσεται η επικοινωνία και εμφανίζονται τονικοκλονικοί σπασμοί σε ολόκληρο το σώμα ή εξαρχής με διαταραχή της επικοινωνίας και
σπασμούς. Κατά τις κρίσεις αυτού του τύπου είναι συχνό το δήγμα της γλώσσας και
η απώλεια του ελέγχου των σφιγκτήρων. Μετά την παύση των κινητικών φαινομένων ακολουθεί μια μετακριτική περίοδος άλλοτε άλλης διάρκειας με λήθαργο και σύγχυση.
Σπανιότερες μορφές είναι οι ατονικές κρίσεις με αιφνίδια σύντομη απώλεια του μυϊκού τόνου με πτώση του ατόμου στο έδαφος ενώ συνήθεις στη παιδική ηλικία είναι οι αφαιρετικές κατά τις οποίες για λίγα δευτερόλεπτα υπάρχει διαταραχή του επιπέδου της συνείδησης. Ιδιαίτερη είναι η επιληπτική κατάσταση κατά την οποία η επιληπτική δραστηριότητα διαρκεί πολλή ώρα και παρουσιάζει ανθεκτικότητα στη φαρμακευτική αγωγή, κατάσταση που χρήζει άμεσης ιατρικής αντιμετώπισης.
Διάγνωση
Όσον αφορά τη διάγνωση της επιληπτικής κρίσης αυτή είναι κατά βάση κλινική. Η παρατήρηση του κριτικού φαινομένου από έναν ιατρό ή τις περισσότερες φορές από έναν μάρτυρα κατευθύνει στη διάγνωση και την ταξινόμηση ενός επεισοδίου ως επιληπτικού φαινομένου. Απαραίτητη σε κάθε περίπτωση πρώτης εμφάνισης κρίσης είναι η διενέργεια απεικονιστικού ελέγχου με μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου προκειμένου να αποκαλυφθεί τυχόν δομικό αίτιο και σε επιλεγμένες περιπτώσεις να ακολουθηθεί ειδικό πρωτόκολλο για επιληψία που έχει μεγαλύτερη ευαισθησία στην ανάδειξη μικρών δυσπλασιών. Ο έλεγχος ολοκληρώνεται με τη πραγματοποίηση ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος, μιας απλής και ανώδυνης εξέτασης που σε πραγματικό χρόνο καταγράφει την ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου. Αποτελεί μια εξέταση απολύτως διαγνωστική κατά τη διάρκεια μιας επιληπτικής κρίσης, αλλά είναι πιθανό να έχει μια εντελώς φυσιολογική καταγραφή σε ήρεμη κατάσταση. Σε περιπτώσεις ισχυρής υποψίας επιληπτικής δραστηριότητας καθώς και όταν χρειάζεται ο ακριβής εντοπισμός της περιοχής του εγκεφάλου με παθολογική λειτουργία διενεργείται ηλεκτροεγκεφαλογράφημα μετά από ολονύχτια στέρηση ύπνου, συνθήκη που αυξάνει τη πιθανότητα καταγραφής παθολογικής λειτουργίας ή ακόμα και μακροχρόνιας καταγραφής πολλών ημερών.
Θεραπεία & Αντιμετώπιση
Στο σχεδιασμό της αντιμετώπισης των επιληπτικών κρίσεων πρώτο λόγο έχει η άμεση διόρθωση κάθε μεταβολικής διαταραχής που μπορεί να προκαλέσει μια νέα κρίση. Στόχος της αγωγής στην επιληψία είναι η μείωση της πιθανότητας μιας επόμενης κρίσης και σε αυτό το πλαίσιο υπάρχουν πλέον πολλές φαρμακευτικές επιλογές ώστε η επιλογή του θεραπευτικού σχήματος να γίνεται εξατομικευμένα για την ηλικία, το φύλο, τις τυχόν συννοσηρότητες και τον τύπο της επιληπτικής δραστηριότητας του ατόμου. Στις περιπτώσεις που ανευρίσκεται δυσπλασία σε περιοχή του εγκεφάλου που θεωρείται υπεύθυνη για τις κρίσεις τότε αποτελεί και πάλι εξατομικευμένη επιλογή η χειρουργική επέμβαση προκειμένου να απενεργοποιηθεί η περιοχή αυτή. Ακόμα μια δυνατότητα σε περιπτώσεις δύσκολης ρύθμισης της φαρμακευτικής αγωγής είναι η τοποθέτηση διεγέρτη του πνευμονογαστρικού νεύρου. Υπάρχει ,επίσης, πληθώρα μελετών που υποστηρίζουν ότι ακολουθώντας κετογονική δίαιτα παρατηρείται σημαντική μείωση της συχνότητας επιληπτικών κρίσεων.
Συμπερασματικά η επιληψία είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται ευρέως και κάτω από την ομπρέλα του συμπεριλαμβάνονται πλήθος αιτιών επιληπτικών κρίσεων με μεγάλο φάσμα κλινικής έκφρασης. Παρόλο που συχνά προκαλεί ανησυχία σε έναν ασθενή και το περιβάλλον του, είναι μια κατάσταση που μπορεί να ελεγχθεί με την κατάλληλη διάγνωση και εξατομικευμένη αγωγή.